Geneza
Program profilaktyki uniwersalnej pn. Projekt Lustro powstał w zespole trenerskim NODN Sophia, w ramach realizacji zadania konkursowego zleconego przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w latach 2019-2020. Tworzony był w procesie konsultacji i analiz eksperckich wspólnie z praktykami i ekspertami. Pilotaż i ewaluację bieżącą przeprowadzono w 10 szkołach ponadpodstawowych. W trakcie pilotażu modyfikowano i dopracowano scenariusze do potrzeb i możliwości uczniów oraz nauczycieli.
Nazwę „Projekt Lustro” wymyślili sami uczniowie podczas dyskusji na temat doświadczeń, jakie wynieśli z zajęć. Rozmowa o tym jak postrzegają program i co im dał, zaowocowała skojarzeniem z lustrem, w którym mogą zobaczyć siebie z szerszej perspektywy.
Adresaci
Program jest adresowany do uczniów i uczennic szkół ponadpodstawowych w wieku 15 – 17 lat.
Realizowany jest na godzinach wychowawczych w klasie przez nauczyciela wychowawcę.
Cele Programu
Celem programu Projekt Lustro jest wspieranie rozwoju uczniów i wzmacnianie postaw i umiejętności sprzyjających podejmowaniu konstruktywnych decyzji i radzeniu sobie w trudnych sytuacjach.
Cel główny wspierany jest realizacja celów szczegółowych takich jak:
- Wzmocnienie poczucia więzi uczniów ze szkołą poprzez wspieranie życzliwej atmosfery w klasie, wzmocnienie zaufania, poczucia bezpieczeństwa i wsparcia w kontaktach pomiędzy uczniami oraz w relacji z wychowawcą klasy.
- Rozwijanie u uczniów umiejętności prospołecznych takich jak: podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów, radzenia sobie z emocjami, rozwiązywania konfliktów, proszenia o pomoc i udzielania wsparcia rówieśniczego itp.
- Zwiększenie u uczniów poziomu pozytywnego myślenia o sobie poprzez wzmacnianie u uczniów świadomości swoich mocnych stron, uczenie umiejętności dostrzegania pozytywów, radzenia sobie ze stresem, pozytywnego postrzegania swoich perspektyw życiowych.
- Inicjowanie sytuacji wychowawczych sprzyjających dyskusji i uczeniu się radzenia sobie z wyzwaniami w ważnych dla młodych ludzi obszarach.
- Zwiększenie wiedzy uczniów o zdrowiu człowieka, wpływie zachowań i podejmowanych decyzji na rozwój fizyczny i psychiczny. Część scenariuszy dotyczy wprost wiedzy na temat substancji psychoaktywnych i procesów uzależnienia wskazując na ryzyko ich stosowania i sposoby ochrony.
- Wzrost kompetencji nauczycieli i rodziców poprzez rozwój takich umiejętności jak prowadzenie dialogu opartego o zadawanie pytań czy wzrost wiedzy nt. specyfiki wieku rozwojowego nastolatków oraz sposobów ich wspierania.
Korzyści z udziału w Programie
Realizacja celów Projektu Lustro pozwala młodzieży lepiej poznać siebie samych i rówieśników. Zrozumienie emocji i ich źródeł to pierwszy krok do akceptacji własnej osoby, ale także drugiego człowieka. Dzięki otwartej rozmowie, w atmosferze tolerancji i zaufania, młody człowiek może dostrzec swoją wartość w danej grupie oraz umiejscowić się w społeczeństwie. Uzyskanie odpowiedzi na nurtujące go pytania, których często nie ma komu zadać, podnosi samoświadomość i zrozumienie innych. Co za tym idzie łatwiej mu określić cele na przyszłość i konstruktywne sposoby ich osiągania. Praca w grupie, pod nadzorem nauczyciela, kształtuje w uczniach naturalną chęć pomocy, ale również umiejętność proszenia o nią w razie potrzeby. Uzyskana w ten sposób równowaga emocjonalna i świadomość w różnych aspektach, tak psychicznych jak i fizycznych, pozwala młodzieży radzić sobie z poszczególnymi sytuacjami w sposób spokojny i bez wsparcia używek.
Uczniowie mówią o Programie:
- Dostrzegliśmy swoje pozytywne cechy, o których wcześniej nie mieliśmy świadomości.
- Przypomniało mi to, że szkolna rzeczywistość, choć wydaje się przygnębiająca, może być pozytywna i budująca.
- Można poznać siebie w szerokim zakresie (…) oraz poznać bliżej kolegów z klasy. To odskocznia od codziennych zajęć, chwila, którą można poświęcić na refleksję.
- Te zajęcia są bardzo rozwojowe, poruszają tematy, których na co dzień boimy się podejmować, bo są trudne i niewygodne.
- Uczy nas pracy w grupie i otwierania się.
- Uczy innego postrzegania ludzi ze swojego środowiska oraz pogłębić relacje.
- Zajęcia dają okazję do podzielenia się osobistymi myślami, których być może nie powiedzielibyśmy na głos w innej sytuacji.
- Udział w programie pozwolił nam spojrzeć na wiele życiowych aspektów z innej perspektywy.
- Program zmotywował nas do samorealizacji ze względu na jego treść.
Nauczyciele dodają:
- Nauczyciel prowadzący zajęcia Programu nawiązuje więzi z uczniami, jest bardziej przystępny.
- Uświadomiłam sobie, że rola wychowawcy jest równie ważna jak rola nauczyciela przedmiotowego.
- Rozmawiają i pracują ze sobą CI uczniowie u których wcześniej tego nie było.
- Pojawiła się głębsza relacja spowodowana zdobyciem wiedzy o uczniach z różnych obszarów.
- Po realizacji kilku scenariuszy bardziej świadome podążam za potrzebami grupy.
- Wzrósł u uczniów poziom tolerancji dla odmiennych poglądów i różnych doświadczeń.
Konstrukcja i realizacja Programu
Program składa się z 34 scenariuszy przewidzianych do realizacji przez nauczyciela wychowawcę z uczniami w ramach realizacji godzin wychowawczych w szkole.
Realizatorami mogą być nauczyciele – wychowawcy klas, pedagodzy i psycholodzy pracujący na co dzień z uczniami danej klasy na poziomie szkoły ponadpodstawowej, którzy ukończyli pełny proces szkoleniowy i uzyskali certyfikat realizatora Programu.
W szczególnych sytuacjach Program może być realizowany z grupą wiekową uczniów 15- 17 rok życia w innych placówkach opiekuńczo wychowawczych.
Realizatorzy – absolwenci procesu szkoleniowego Programu otrzymują:
- Wsparcie trenerów – autorów Programu.
- Dostęp do podręcznika dla nauczyciela zawierającego założenia teoretyczne i wskazówki do realizacji zajęć, szczegółowe scenariusze zajęć oraz załączniki do wykorzystania podczas pracy z uczniami i podstawowe informacje uzupełniające wspierające realizację zajęć.
- Dostęp do gotowych do pobrania plików zawierających scenariusze programu wraz z załącznikami i pomocami do ich realizacji.
Zespół zaangażowany w przygotowanie Programu
Autorzy
Stanisław Bobula
Norbert Karaszewski
Jerzy Rządzki
Katarzyna Salamon Bobińska
Eksperci merytoryczni
Andrzej Kołodziejczyk
Jakub Kołodziejczyk
Tomasz Kołodziejczyk
Jacek Pyżalski
Konsultanci i pierwsi realizatorzy Programu
Beata Hawrysz, ZS Nr 2 w Lubinie
Izabela Kańkowska – Wielgosz, II LO w Sopocie
Monika Kasperczyk, VII LO w Radomiu
Karolina Kowalska, Technikum nr 19 w Poznaniu
Bożena Majdecka, ZST w Koninie
Agnieszka Makarska, IV LiO w Zielonej Górze
Anna Słapik, II LO w Sopocie
Joanna Biczysko, XX LOw Krakowie
Agnieszka Gnatiuk, ZSZ w Wołowie
Kinga Gordon – Sieradzka, ZSP w Lubaniu